8da Marxaladood ee Uu qofku maro noloshiisa.(8 stages of life)

Hordhac:

 Sida ay qabaan culima badan oo Kutakhasusay cilmi nafsiga iyo diinteena wanaagsaniba  qofku markuu dhasho ilaa markuu dhimanayo wuxuu maraa marxalado kala duwan oo  hadba qofka da'adiisa uu wakhtigaas kujiro lasocda, Hadaba marxaladahaasi waxaa loo qaybiyaa 10 marxaladood balse 8 ayaa ugu muhiimsan, 8 daan marxaladood wuxu maraa qofku laga bilaabo markuu dhasho  ilaa wakhtiga uu galayo marxalada gabowga.

M 1aad.

Marxalada ugu horeysa waxay ka bilaabataa qofku markuu dhasho ilaa da'ada 3 jirka uu ka gaadhayo ayey socotaa, marxaladani waa wakhtiga kamid ah xiliyada  ugu muhiimsan ilmaha noloshiisa.  Waxaa loo yaqaan afka qalaad (Trust VS Mistrust)Waa wakhtiga uu ilmuhu ku barto inuu aduunka aamino ama cabsi ku abuuranto sikale hadaan udhigo waa wakhtiyada uu dareeemo in aduunku meel amaan ah yahay ama dareemo in aanu aduunku meel amaan ah ahayn.

 

Wakhtigaan  waxaa muhiim ah ilmaha in hooyadii ama qofka 1aad ee daryeelaya aanu katagin ama laga bad badalin markuu qof kaas 1aad sidhab ah u aamino oo  dareemo amni buuxa (Secure)kadib wuxuu bilaabayaa inuu dadka kale aanu ka baqin oo uu kudhiirado inuu bulshada kale wajiyadooda aanu kabaqin,  Hadii ilmuhu mudadaas nasiib uhelo inuu qofka 1aad ee daryeelaya(primary caregiver) uu si joogta ah usoo koriyo,daryeelo, jacayl badan iyo daryeel dhinackasta ah latuso ilmahaas wuxuu dareema oo uu aamina in aduunku yahay meel amni ah,wuxuuna ku dhiiradaa dhexgalka caruurtakale/dadkale kalsooni uu qabo darted, dhinaca kale hadii ilmahaasi uu waayo daryeel iyo jacayl joogta ah waxaa ku dhacda aamin daro iyo cabsi uu aduunka kaqabo iyo bulshadaba.

Marxalada 2aad

 waa Ismaamul ama inuu naftiisa shaki kaqabo (Autonomy Vs  shame and Doubt) marxaladaan waxay ka bilaabataa 18 bilood ilaa da’ada 3jirka ayey socotaa. Marxaladaan waa marka ilmaha yar lagu tababaro  inuu isticmaalo ama tago Suuliga/Musqusha( Toilet training) Cilmi baadhayaal badani waxay aaminsanyihiin hadii ilmaha yari uu  kugulaysto inuu mamulo jidhkiisa, awoodana inuu maamulikaro suuliga waxaa u kordhaysa inuu Naftiisa aamino, maamulikarana waxyalaha yaryar ee uu awoodikaro inuu go’aamada ka qaato, ikhtiyaarkiisana barto inuu wax ku maamulikaro ama  goaan kaqaadankaro.

Hadii waalidku dhiirigaliyaan iyagoo u ogalanaya inu ilmuhuna ismaamulo wa mida ugu mudan ee ay ku kobcayso kalsoonidiisa,garaadkiisa oo kobca. Ka baqi maayo inuu wax qaldo haduu qaldana maaha inlagu canaanto ama dhibloogu gaysto maxaa yeelay waa wakhtiga ugu muhiimsan ee kalsoonida ilmuhu naftiisa ku qabo la abuuro.Waxaa muhiim ah in barbaariyuhu masuuliyad iska saaro  ilaalinta barbaarinta togan iyo ka ilaalinta barbaarinta taban, Tusale ilmuhu wakhtigan waxay bartaan cunida cuntada, dhargashiga, waa in lagu dhiirigaliyaa inay iyaga  gacantooda waxku cunaan haba daadiyaane, waa in dharkooda gashadaan qaar haba qaldaane, waa  ilmuhu wakhtigan ubaahanyey maxaa yeelay saamayn weyn ayey gaadhsiinaysa  naftiisa iyo mustaqbalkiisaba  xaaladaha uu wakhtigan la kulmayo.

Marxaladkastaaba waxay udiyarinaysaa marxalada xigta.

Marxalada 3aad

waa Iniative vs Guilt( waxay kabilaabata da’ada 3 jir ilaa 5jir wayku dhamata . da’adaan waa wakhtiga caruurtu ay bilabaan waxbarashada aas aasiga ah aybilabaan, marxaladaan waxaa muhiim ah inuu ilmuhu awood uleeyahay inuu masuuliyadiisa yar ee awoodiisa ah uu qabsankaro oo aanu markasta cidku tiirsanan  tusale waa inuu markuu goobta waxbarashada joogo uu koodhkiisa,kabihiisa,cuntadiisa mamulankaro. Hadaba barbaariye waxaa jira dad badan oo iyagu ilmaha waxkasta uqabta ee waxaan kaaga digaya inaad adigu ilmaha uqabato waxkasta, waa waxa yar ee uuqabanayaa waxay qayb weynka qaadanaysaa koritaankiisa maskaxeed, kiisa jidheed iyo garaadkiisaba.

 

Marxalada 4aad.

Maxaladaan waxay bilaabataa da’ada 5jir waxayna ku dhamaata ilaa 12jirka. Heerkani waa wakhtiga ay caruurta schoolka  ama waxbarashada hoose kujiraan ee tarbiyada laga dhiso, waana wakhtiga ay inta badan abuuranto shakhsiyadooda, waa wakhti loo baahanyey in macaamil wanagsan iyo tusaalo wanaagsan ayhelaan, haday noqotpo dhinaca guriga iyo bay’adaba. Marka marxaladan ilmuhu kujiro  hadii cida gacanta kuhaysa sida waalidka ama cida korinaysa iyo macalimiintiisu  kucaawiyaan inay farxadgaliso waxqabadkiisu, waxsoo saarkiisuna fiicnaado wuxuu helayaa khibrad wanaagsan oo uu kalsoonidiisu kudhisanto wiil iyo gabadhkuu ahaadaba wuxuuna helaya awood uuku aamino naftiisa iyo kalsooni gudaha ah, balse dhinaca kale hadii uu kala kulmo iskuulka/ Dugsiga iyo macalimiinta  fikrad  taban(Negaive ah) ilmahaasi ma helayo koritaanka nafsiga ah eek u dhisan aaminaada naftiisa iyo waxsoosaarka dhanka iskuulka.

(Baraarujin :goobaha waxbarashada iyo gurigaba waa in ayka helaan dhiirigalin,jacayl iyo naxariis iyo sidookale edbin aan kudhisnayn ciqaab iyo caga juglayn.)

 

Marxalada 5aa.(Aqoonsiga Nafta ama Jahawareer)

Marxaladani waxay bilaabataa 12jir laga soo bilaabo waxayna dhamaata da'ada 18 jirka,  culimada qaarna waxay sheegan numberkale balse waxaa loobadanyey 18 ilaa 19jir. 

Heerkani waa marka qofku gala marxlada qaangaadhka  ee uu jidhkiisa iyo naftiisuba isbadalayso, waa marka ay ka baxayaan caruurnimada ee ay isku badalayaan qofweyn oo masuul noqda, waa marka cibaadada ilahay ku waajibayso, qofkii yaraa  ee masuulka laga Ahaana ay ubilaabato inuu isagu masuul noqdo hadba nooc aytahay iyo hadba intay leegtahayba.

Wakhtigan waa wakhtiga ay da’ayartu bilaaban inay   samaystaan fikradahooda iyo waxyaalaha iyaga ay muhiimka u arkaan,  waxay lasobaxaan waxyaalo gaar ah oo ayqiimeeyaan oo laga yaaba inuu ka duwanyey midka aad adiga waalid ahaan aad muhiimka u aragto. Hubka culus ee ay gaasta ka qaatan waa mid guriga gudihiisa ka baxsan marka heerkan lamarayo.

 Xaaladan marka lagu jiro waxaa ladhaha  marxalada wada hadalka iyo isfahanka, waana daaqada waalidka ufuran inta badan, gaar ahan 15jir ilaa 20jirka.  Qofku markuu heerkan kujiro hadii aanu shakhsiyadiisa helin  naftiisana aqoonsan, aadbay u adagtay inuu gaadho self-identity giisa markale. Waa wakhti aad u muhiim ah in dhalinyartu is hesho laguna hago sidii ay uhelilahayeen aqoonsiga naftooda ee gudaha  shakhsiga ka imanaya.

Tusaale: hadaad naftaada dadkala duwan waxka waydiiso waxaa laga yabaa inuu qofba wax kugu tilmaamo,lakiin waxaa ugu muhiimsan adigu naftaada waxaad ka aaminsantay,  qofbaa laga yabaa inuu kuu arko inaad kalsooni lahayn lakiin kalsoonida waxkastaaba waxay isugu soo biyo dhacan adiga waxaad naftada, awoodaada, ka aaminsantay waana taas ta aad waxku qabsankarto kartidaada iyo wax soosaarkagana aad ku so bandhigi karto.

 

Marxalada 6aad.(Yeelashada xiriirada/dhexgal bulsho ama inuu qofku bulshada ka dhexbaxo.)

 Marxaladaan waxay kabilaabataa markay dhamato marxaladii 5aad, 19 jirka  waxaana lagu qiyaasa inay dhamaato da’ada  40jirka. Da’ahaani waa wakhtiyada qofku  uu raadiyo nolol isaga u gaar ah uu samaysto, saxiibo, lamaane,  uu samaysto waa wakhti  muhiim ah oo qof uu sameysto xidhiidh lamaane, caruur koriyo isaguna uu hogaamiyo natiijada jacaylkaas ama xidhiidhadaas ka soobaxda, dadla dhaqan shaqo abuur iwm.

 

 Marxalada7 aad.(Wax soo saar ama fadhiidnimo)

 

Marxalada 7aad waxay kabilaabataa da’ada  40jirka iyo wixii kasii sareeya waxayna kudhamaata ilaa 65jirka wixii loogaadho , wakhtigan waa wakhtiyada u ilahay nabiyada udooran jiray inay qaadan masuuliyada waxyiga iyo hogaaminta, waa wakhtiyada loobadanyey inay qofka koritaankiisu dhamaystirantay,  khibrad iyo waayo aragnimana uu yeeshay uu waxku hagaajiyo taladiisa iyo waxqabadkiisana laga sugayo inuu ubato dhinaca wanaagsan(positive) .

Qofka bini adamka ahi hadii uu kafaaiidaysan  wakhtigii uu kujiray marxalada 6aad waxaa lagama maarmaan ah inuu kafaaiidaysto marxaladiisan 7aad markuu soogaadho, oo uu naftiisa dib udhis iyo koritaan dhinacyo badanleh  kusameeyo si aanu jaaniska mar labaad ulumin.

Marxalada 8aad

Marxaralada udanbeysa waa heerka   ugu muhiimsan qofka bini aadamka, waa marka uu noloshiisa inta badan midhaheeda guranayo aduunka dhexdiisa, dad iyo duunyo wixii uu kusoo tabcay ay garbihiisa taaganyihiin, tusaale haduu macalin ahaa wuxuu soo saaray boqolal aqoonyahan, haduu waalid ahaa wuxuu soo koriyey oo kusoo tabcay dad waanay faraxgalinaysaa, haduu dhakhtar ahaa wuxuu caawiyey ama daryeelkooda caafimaad  sabab ugu noqday oo uu ku helayaa farxad,suruur,kalsooni, khibrad,  iyo cilmi dheerad ah.

 Dhamaan dadka nolosha wax wanaagsan soo tabcay markay noloshooda dib u eegan waxay helaan QANAACO IYO  XIKMAD,  khibradaas kusoo noqonaysa ayaana farxad dheerad ah intooda badan ku abuurta, waxay dareeman qanaaco nafsi ah, iyo farxad nafsi ah gaar ahaan dadka msulimka ah. Waxaa kasoo maaxda xikmad ay dadka yaryar dhageystaan markay kasheekeyan nolosha waxay soomareen, waxyalaha ay isku culaysin jireen balse hada aanay wax weyn u arkayn, waa wakhtiga ugu badan ee xikmada iyo khibrada laga reebo  ama laga qoro.hadaba qofku markuu noloshiisa dib u eego   hadii uu qofku guuldaraysto nolosha  ikhtiyaaradii uu doortay, ama waajibaad kii Saarna oo uu dayacay hanoqoto  wakhtigii, caafimaadkii, dhalinyaro nimadii iyo fursadihii qaaliga ahaa ee uu san ka soo faaiidaysan midkay noqotaba waxaa lasheegay inay dadkaas intooda badan kudhacaan xanuunada isku buuqa iyo qoomamada.

Hoos  noogu reeb fikirkaaga